Hoe de queerscene in Rotterdam opkwam en het nachtleven verandert
Waar je jarenlang bijna geen enkel evenement, ontmoetingsplek of protest onder de noemer ‘queer’ zag, is deze gemeenschap de laatste jaren niet meer uit de stad en haar nachtleven weg te denken. Waar komt deze opmars vandaan? “Als community houd je je vaak bezig met schreeuwen tegen gevestigde instituten, maar je moet ook samen lol kunnen hebben en alles loslaten.”
De vogue feesten van Kiki House of Angels, Queer Performance Art Evenings, clubavonden in WORM, Queer Poetry Nights in Tender Center, supportgroepen, spelletjesmiddagen, de demonstratie ‘Resist their Reignbow’ tijdens Rotterdam Pride, en zelfs een tentoonstelling over queer geschiedenis in Museum Rotterdam. Talloze queerinitiatieven zijn de afgelopen jaren uit Rotterdamse grond geschoten en trekken samen honderden mensen uit Rotterdam en de verre omtrek aan.
Het beginpunt van die levendige Rotterdam queerscene is mogelijk op 17 april 2018, wanneer toenmalige organisator van de Gender Bending Queer Party, Non van Driel, een bijeenkomst organiseert: de Queers Unite Meeting. Bedoeld om na te denken over de behoeften binnen de queergemeenschap. Veertig individuen ontmoeten elkaar die dag, veelal voor het eerst, en daarmee wordt het fundament voor veel van de nu bestaande initiatieven gelegd. Zo ontstaat die avond bijvoorbeeld het idee voor KLAUW, een collectief dat vier keer per jaar in WORM een clubavond organiseert specifiek voor queer BPOC, zwarte mensen en mensen van kleur. Ook starten erna een aantal mensen samen het platform Queer Rotterdam, dat zich on- en offline inzet om nieuwe initiatieven te ondersteunen en versterken.
Een sneeuwbaleffect dus, dat Non van Driel met de Gender Bending Queer Party en Queers Unite Meeting in gang heeft gezet. Maar dat is niet het enige: ook het politieke klimaat en het discours rondom queer zijn is in Nederland veranderd. Dat heeft de opleving van de scene ook geholpen, denkt Iso van het platform Queer Rotterdam: “Er is meer bewustzijn over queer in het algemeen, zoals bijvoorbeeld dat de NS nu ‘beste reizigers’ zegt, in plaats van ‘dames en heren’. En er zijn een aantal beroemdheden die zich openlijk identificeren als non-binair en zich uitspreken voor lhbt+-rechten”.
Ook Rotterdam zelf is in de afgelopen jaren behoorlijk veranderd door gentrificatie, en daardoor voor bepaalde mensen aantrekkelijker geworden, denkt Van Driel. Sinds 2017 zijn er veel queers vanuit andere steden of landen naar Rotterdam gekomen. Zo is het aantal mensen dat zich hier uitspreekt tegen zaken als racisme of commercialisering van Pride flink gegroeid. “Voor die tijd was Rotterdam toch meer een masculiene arbeidersstad”, zegt hen.
Ook Pride (in 2014 voor het eerst georganiseerd in Rotterdam) en vooral de kritiek erop, heeft een niet te onderschatten invloed gehad op de queergemeenschap. Op Vers Beton verscheen eerder een artikel over die kritiek. “Juist omdat veel mensen zich niet gerepresenteerd voelen door de Rotterdamse Pride, zijn ze zelf in actie gekomen om iets te creëren waarbij ze zich wel thuisvoelen. In het vormen van dat andere geluid, ontstaat een gevoel van verbinding en uiteindelijk een community”, denkt Maartje, een van de organisatoren achter Queer Rotterdam.
“Queer Rotterdam aims to support, connect and activate our community,” staat dan ook als missie op hun facebookpagina. Ieder jaar organiseren zij bijvoorbeeld queersummer, een maand vol activiteiten waar KLAUW of een Queer Poetry Night geprogrammeerd worden. Ook runnen ze de supportgroep ‘Beyond the Binary’ voor mensen die zich niet identificeren als cis-gender.
Veiliger deurbeleid
Ondanks hun kritiek op Pride is het vormen van een tegengeluid verre van het hoofddoel van de activiteiten van Queer Rotterdam. “We willen onze energie juist niet verspillen aan het strijden tegen andere initiatieven binnen de lhbti+-gemeenschap”, zegt Laura, ook onderdeel van de organisatie. Van Driel herkent dit: “Het verdedigen van mijn standpunten bij organisaties die toch niet luisteren, zoals Pride, leidde me uiteindelijk af van de reden dat ik dit allemaal begonnen ben: een veilige plek creëren voor de community.”
En juist het creëren van die veiligere plek, oftewel safer space is waar zowel KLAUW, Queer Rotterdam als het poëzieplatform Unwanted Words zich de afgelopen jaren in Rotterdam voor inzetten. “Er is veel behoefte aan safer space clubbing in het Rotterdamse uitgaansleven,” zegt Merano Kalpoe, medeorganisator van KLAUW. “Clubeigenaren benaderen ons zelfs om workshops te verzorgen over een veiliger deurbeleid.”
Zo’n deurbeleid is belangrijk om de veiligheid van degenen die optreden, maar ook van publiek of deelnemers voorop te stellen. In de praktijk bestaat het uit een set van richtlijnen of intenties, zoals KLAUW bijvoorbeeld stelt: “Consent is key”, “BPOC femmes of all genders to the front” en “No camera policy”. Bezoekers die zich niet willen gedragen naar deze intenties, kunnen aan de deur geweigerd worden. En net zo belangrijk: de hele nacht zijn er bij de KLAUW-clubavonden personeelsleden op de vloer, die je kunt benaderen zodra er iets voorvalt.
Toch zijn de initiatieven zich ervan bewust dat ze volledige veiligheid niet kunnen garanderen. “Een volledige safe space worden we nooit,” zegt Luis Bracamontes, oprichter van Unwanted Words, “Daarom gebruiken we het begrip safer space.” Dit platform biedt een podium aan queerkunstenaars, dichters en spoken word-artiesten. Om de maand organiseren zij de Queer Poetry Night in Tender Center Rotterdam, ook een actieve spil in de gemeenschap. Tijdens de open mic-avonden van Unwanted Words kan zowel een meer ervaren artiest als een groentje het podium beklimmen.
Bracamontes benadrukt dat ieder individu, afhankelijk van diens ervaringen, een andere beleving van veiligheid heeft. “En als organisatie kun je nooit al die perspectieven kennen of belichamen.” Dat vindt ook Queer Rotterdam: een houding van ‘niet-weten’ is als organisatie het beste. “Queer is actief. Je moet vragen stellen, nadenken en er nooit vanuit gaan dat je het recept kent voor het maken van een veilige ruimte voor iedereen”, zegt Laura."
Verademing ten opzichte van gaykroegen
Hoewel de activiteiten dus sterk gericht zijn op veiligheid, is dat zeker niet het enige dat mensen vinden in de queergemeenschap. Voor Bracamontes is deze gemeenschap vooral een verademing ten opzichte van de gaykroegen, waar hij het gevoel heeft aan een bepaalde verwachting van mannelijkheid te moeten voldoen en waar volgens hem een hook-up cultuur heerst. “In de queergemeenschap in Rotterdam is er ruimte om je eigen identiteit te onderzoeken en zijn mensen ervan overtuigd dat genderhokjes een gevangenis zijn voor iedereen.”
Queer zijn gaat voor Bracamontes over meer dan een niet-normatieve gender of seksualiteit, het is vooral politiek. En dat onderschrijven de initiatieven in de gemeenschap ook: queer kan alles omvatten wat zich buiten de witte, heteroseksuele matrix bevindt. Queer is vanuit intersectioneel perspectief dus ook antiracistisch, antikapitalistisch en antivalidistisch.
“Queer is een radicale vorm van respect, en van zorg dragen voor mensen met een gemarginaliseerde identiteit”, zegt Merano Kalpoe. Wat de initiatieven laten zien, is dat dit ook op een feestelijke manier kan. Of in de woorden van de organisatoren van KLAUW: joy as an act of resistance.
“Als community houd je je vaak bezig met het schreeuwen tegen gevestigde instituten, en dat is ook heel belangrijk. Maar je moet ook samen lol kunnen hebben, gek doen, alles loslaten. Dan houd je het met z’n allen beter vol”, stelt Kalpoe. De clubavond van KLAUW wil daarom naast een dansfeest ook een podium zijn voor queerkunstenaars, zoals drag-artiesten, zangers, performancekunstenaars en dj’s die muziek willen draaien vanuit hun eigen culturele achtergrond, zoals arab acid.
De tijd waarin er vanwege corona even geen bijeenkomsten kunnen plaatsvinden, gebruiken de organisatoren van Queer Rotterdam om de blik inwaarts te keren. “Reflecteren op wat we doen en waarom we dat doen en aandacht besteden aan elkaar, dat is waar we nu vooral mee bezig zijn”, leggen Maartje, Iso en Laura uit. In deze tijden van quarantaine startten ze bijvoorbeeld een give & ask support actie: iedereen uit de gemeenschap kan laten weten of ze hulp willen geven of ontvangen, bijvoorbeeld in de vorm van boodschappen doen of gewoon o
m een babbeltje maken op afstand.
Niet alleen de ‘esthetiek’
Hoe de organisatoren de toekomst van de Rotterdamse queerscene voor zich zien, verschilt. KLAUW wil uitgroeien tot een platform voor ondernemende queerkunstenaars en Queer Rotterdam hoopt vooral te zorgen dat mensen binnen de gemeenschap elkaar blijven vinden. Unwanted Words ambieert een netwerk te worden van succesvolle queerartiesten die onder hun vleugels tot bloei komen. Om te beginnen moet er binnenkort een heuse bloemlezing van queerpoëzie uitkomen.
Wat alle initiatieven hopen, is dat wat zij doen de Rotterdamse clubs aan het denken zal zetten over de veiligheid van het uitgaansleven. Ofwel: het gesprek aangaan met organisatoren uit de queergemeenschap, het invoeren van een deurbeleid en actief blijven reflecteren op de veiligheid van je publiek. Daarom maakt Kalpoe bijvoorbeeld onderdeel uit van de N8W8, een onafhankelijk adviesorgaan dat zich inzet voor een bruisend, sociaal-inclusief en cultureel divers nachtleven in Rotterdam. Van Driel hoopt dat de clubs niet alleen met de ‘esthetiek’ van de queerfeesten aan de slag gaan, zoals in het verleden vaker is gebeurd, maar ook echt met de inhoud. Wellicht een mooie opdracht aan de Rotterdamse clubs als ze later dit jaar weer open mogen.
“Queer is een radicale vorm van respect, en van zorg dragen voor mensen met een gemarginaliseerde identiteit”