Muziek geeft een chemische stof vrij in de hersenen die een sleutelrol speelt bij het creëren van een goed humeur, suggereert een studie. De studie, gerapporteerd in Nature Neuroscience, vond dat de chemische stof vrijkwam op momenten van piekplezier.

Volgens nieuw onderzoek helpt muziek ons lichaam en onze hersenen te synchroniseren.

Tijdens recente ontzag conferentie GGSC’s, Melanie DeMore leidde het publiek in een groep te zingen als onderdeel van de activiteiten van de dag. Aan de hand van de reacties van de deelnemers was het duidelijk dat er iets magisch gebeurde: we voelden ons allemaal hechter en meer verbonden door die ervaring van samen zingen.

Waarom is zingen zo’n krachtige sociale lijm? De meesten van ons horen muziek vanaf het moment dat we geboren zijn, vaak via slaapliedjes, en tijdens veel van de belangrijkste gelegenheden in ons leven, van diploma-uitreikingen en bruiloften tot begrafenissen. Er is iets met muziek dat ons dichter bij elkaar lijkt te brengen en ons helpt om als gemeenschap samen te komen.

Het lijdt geen twijfel dat mensen bedraad zijn voor
muziek. Onderzoekers hebben onlangs ontdekt dat we een speciaal deel van ons brein hebben voor het verwerken van muziek, wat de theorie ondersteunt dat het een speciale, belangrijke functie in ons leven heeft. Samen luisteren naar muziek en zingen is in verschillende onderzoeken aangetoond dat het een directe invloed heeft op neurochemicaliën in de hersenen, waarvan er vele een rol spelen bij nabijheid en verbinding.

Nu suggereert nieuw onderzoek dat het samen spelen van muziek of zingen bijzonder krachtig kan zijn om sociale nabijheid te bewerkstelligen door het vrijkomen van endorfine. In één onderzoek ontdekten onderzoekers dat het uitvoeren van muziek - door middel van zingen, drummen en dansen - allemaal resulteerde in het feit dat deelnemers hogere pijndrempels hadden (een proxy-maat voor een verhoogde afgifte van endorfine in de hersenen) in vergelijking met het luisteren naar alleen muziek. Bovendien resulteerde de uitvoering van muziek in een grotere positieve emotie, wat suggereert dat een pad waardoor mensen zich dichter bij elkaar voelen wanneer ze samen muziek maken, het vrijkomen van endorfine is.

In een andere studie vergeleken onderzoekers de effecten van samen zingen in een klein koor (20-80 personen) versus een groter koor (232 personen) op het gebied van nabijheid en pijngrenzen. De onderzoekers ontdekten dat beide koorgroepen hun pijngrens verhoogden na het zingen; de grotere groep ervoer echter grotere veranderingen in sociale nabijheid na het zingen dan de kleinere groep. Dit suggereerde de onderzoekers dat endorfines die tijdens het zingen worden geproduceerd, grote groepen snel bij elkaar kunnen brengen.

Muziek is ook in verband gebracht met het vrijkomen van dopamine , betrokken bij het reguleren van stemming en hunkering, wat lijkt te voorspellen of muziek ons plezier kan brengen. In combinatie met de effecten op endorfine, lijkt muziek ons een goed gevoel te geven en contact te maken met anderen, misschien vooral als we zelf muziek maken. Maar muziek is meer dan een gewoon plezier. Nieuwe studies laten zien hoe het kan werken om een gevoel van groepsidentiteit te creëren.

In een reeks ingenieuze studies onderzochten onderzoekers Chris Loerch en Nathan Arbuckle hoe muzikale reactiviteit - hoezeer iemand wordt beïnvloed door het luisteren naar muziek - verbonden is met groepsprocessen, zoals iemands gevoel bij een groep te horen, positieve associaties met groepsleden, voorkeur voor outgroup-leden en reacties op groepsdreiging in verschillende bevolkingsgroepen.

De onderzoekers ontdekten dat “muzikale reactiviteit causaal verband houdt met ... fundamentele sociale motivaties” en dat “reactiviteit op muziek verband houdt met kenmerken van een succesvol groepsleven”. Met andere woorden, muziek zorgt ervoor dat we ons aansluiten bij groepen. Maar hoe doet muziek dat? Sommige onderzoekers geloven dat het ritme in muziek ons helpt om onze hersenen te synchroniseren en onze lichaamsbewegingen met anderen te coördineren, en dat is hoe de effecten kunnen worden vertaald naar een hele groep. Onderzoek ondersteunt dit proefschrift door te laten zien hoe het coördineren van beweging door middel van muziek ons gemeenschapsgevoel en prosociaal gedrag vergroot. Inderdaad, een studie wees uit dat tweejarigen hun lichaamsbewegingen synchroniseerden met een drumbeat - nauwkeuriger voor een mens die ze konden zien dan met een drummachine.

Deze neiging om te synchroniseren lijkt alleen maar belangrijker te worden naarmate we groeien. In een andere studie luisterden volwassenen naar een van de drie soorten muziek - ritmische muziek, niet-ritmische muziek of ‘witte ruis’ - en begonnen ze vervolgens met een taak waarbij ze moesten samenwerken en hun bewegingen moesten coördineren. Degenen die naar ritmische muziek luisterden, voltooiden de taken efficiënter dan degenen die naar de andere soorten geluid luisterden, wat suggereert dat ritme in muziek gedrag bevordert dat verband houdt met sociale cohesie.

In een andere studie , mensen zitten naast elkaar en vroegen om te rocken op een comfortabele snelheid de neiging om beter te coördineren zonder muziek, maar dichter bij elkaar toen ze voelde deden synchroniseren tijdens het luisteren naar muziek. In een studie van Scott Wiltermuth en Chip Heath van Stanford University waren degenen die naar muziek luisterden en hun bewegingen op de muziek coördineerden, in staat beter samen te werken en genereuzer te handelen jegens anderen wanneer ze samen aan economische spelletjes deelnamen (zelfs in situaties waarin persoonlijk verlies voor het welzijn van de groep, zoals in de Public Goods Game).

Al dit bewijsmateriaal bevestigt de plaats van muziek in het versterken van onze sociale relaties. Misschien is dat de reden waarom, als je wilt dat mensen een band opbouwen, muziek een natuurlijke hulpbron is om dat mogelijk te maken. Of het nu gaat om concerten, sociale evenementen of conferenties met ontzag, muziek kan ons helpen verbinding te maken, samen te werken en voor elkaar te zorgen. Dit suggereert dat als we een harmonieuzere samenleving willen, we er goed aan zouden doen om muziek te blijven opnemen in ons leven — en dat van onze kinderen.

Eenzaamheid in tijden van corona. Het typische beeld doemt op van een bejaarde verpleeghuisbewoner achter een raam. Maar juist veel jongeren ervaren vaker eenzaamheidsgevoelens dan voor de crisis, blijkt uit onderzoek van I&O Research. Uit het onderzoek blijkt dat drie op de tien Nederlanders zich eenzaam voelen in de coronacrisis. Vooral onder jongeren is een stijging te zien. Bijna de helft in de leeftijdsgroep van 25 tot 34 jaar voelt zich eenzamer dan voor de coronacrisis en bij jongeren onder de 25 is dat aantal nog groter.
Het onderzoeksbureau vroeg jongeren in maart, en in mei opnieuw, of ze zich eenzamer voelen dan voor de crisis:

Waar je jarenlang bijna geen enkel evenement, ontmoetingsplek of protest onder de noemer ‘queer’ zag, is deze gemeenschap de laatste jaren niet meer uit de stad en haar nachtleven weg te denken. Waar komt deze opmars vandaan? “Als community houd je je vaak bezig met schreeuwen tegen gevestigde instituten, maar je moet ook samen lol kunnen hebben en alles loslaten.”

De vogue feesten van Kiki House of Angels, Queer Performance Art Evenings,  clubavonden in WORM, Queer Poetry Nights in Tender Center, supportgroepen, spelletjesmiddagen, de demonstratie ‘Resist their Reignbow’ tijdens Rotterdam Pride, en zelfs een tentoonstelling over queer geschiedenis in Museum Rotterdam. Talloze queerinitiatieven zijn de afgelopen jaren uit Rotterdamse grond geschoten en trekken samen honderden mensen uit Rotterdam en de verre omtrek aan. 

Het beginpunt van die levendige Rotterdam queerscene is mogelijk op 17 april 2018, wanneer toenmalige organisator van de Gender Bending Queer Party, Non van Driel, een bijeenkomst organiseert: de Queers Unite Meeting. Bedoeld om na te denken over de behoeften binnen de queergemeenschap. Veertig individuen ontmoeten elkaar die dag, veelal voor het eerst, en daarmee wordt het fundament voor veel van de nu bestaande initiatieven gelegd.  Zo ontstaat die avond bijvoorbeeld het idee voor KLAUW, een collectief dat vier keer per jaar in WORM een clubavond organiseert specifiek voor queer BPOC, zwarte mensen en mensen van kleur. Ook starten erna een aantal mensen samen het platform Queer Rotterdam, dat zich on- en offline inzet om nieuwe initiatieven te ondersteunen en versterken.

Een sneeuwbaleffect dus, dat Non van Driel met de Gender Bending Queer Party en Queers Unite Meeting in gang heeft gezet. Maar dat is niet het enige: ook het politieke klimaat en het discours rondom queer zijn is in Nederland veranderd. Dat heeft de opleving van de scene ook geholpen, denkt Iso van het platform Queer Rotterdam: “Er is meer bewustzijn over queer in het algemeen, zoals bijvoorbeeld dat de NS nu ‘beste reizigers’ zegt, in plaats van ‘dames en heren’. En er zijn een aantal beroemdheden die zich openlijk identificeren als non-binair en zich uitspreken voor lhbt+-rechten”.

Ook Rotterdam zelf is in de afgelopen jaren behoorlijk veranderd door gentrificatie, en daardoor voor bepaalde mensen aantrekkelijker geworden, denkt Van Driel. Sinds 2017 zijn er veel queers vanuit andere steden of landen naar Rotterdam gekomen. Zo is het aantal mensen dat zich hier uitspreekt tegen zaken als racisme of commercialisering van Pride flink gegroeid. “Voor die tijd was Rotterdam toch meer een masculiene arbeidersstad”, zegt hen.

Ook Pride (in 2014 voor het eerst georganiseerd in Rotterdam) en vooral de kritiek erop, heeft een niet te onderschatten invloed gehad op de queergemeenschap. Op Vers Beton verscheen eerder een artikel over die kritiek. “Juist omdat veel mensen zich niet gerepresenteerd voelen door de Rotterdamse Pride, zijn ze zelf in actie gekomen om iets te creëren waarbij ze zich wel thuisvoelen. In het vormen van dat andere geluid, ontstaat een gevoel van verbinding en uiteindelijk een community”, denkt Maartje, een van de organisatoren achter Queer Rotterdam. 

“Queer Rotterdam aims to support, connect and activate our community,” staat dan ook als missie op hun facebookpagina. Ieder jaar organiseren zij bijvoorbeeld queersummer, een maand vol activiteiten waar KLAUW of een Queer Poetry Night geprogrammeerd worden. Ook runnen ze de supportgroep ‘Beyond the Binary’ voor mensen die zich niet identificeren als cis-gender.

Veiliger deurbeleid
Ondanks hun kritiek op Pride is het vormen van een tegengeluid verre van het hoofddoel van de activiteiten van Queer Rotterdam. “We willen onze energie juist niet verspillen aan het strijden tegen andere initiatieven binnen de lhbti+-gemeenschap”, zegt Laura, ook onderdeel van de organisatie. Van Driel herkent dit: “Het verdedigen van mijn standpunten bij organisaties die toch niet luisteren, zoals Pride, leidde me uiteindelijk af van de reden dat ik dit allemaal begonnen ben: een veilige plek creëren voor de community.”

En juist het creëren van die veiligere plek, oftewel safer space is waar zowel KLAUW, Queer Rotterdam als het poëzieplatform Unwanted Words zich de afgelopen jaren in Rotterdam voor inzetten. “Er is veel behoefte aan safer space clubbing in het Rotterdamse uitgaansleven,” zegt Merano Kalpoe, medeorganisator van KLAUW. “Clubeigenaren benaderen ons zelfs om workshops te verzorgen over een veiliger deurbeleid.” 

Zo’n deurbeleid is belangrijk om de veiligheid van degenen die optreden, maar ook van publiek of deelnemers voorop te stellen. In de praktijk bestaat het uit een set van richtlijnen of intenties, zoals KLAUW bijvoorbeeld stelt: “Consent is key”, “BPOC femmes of all genders to the front” en “No camera policy”. Bezoekers die zich niet willen gedragen naar deze intenties, kunnen aan de deur geweigerd worden. En net zo belangrijk: de hele nacht zijn er bij de KLAUW-clubavonden personeelsleden op de vloer, die je kunt benaderen zodra er iets voorvalt. 

Toch zijn de initiatieven zich ervan bewust dat ze volledige veiligheid niet kunnen garanderen. “Een volledige safe space worden we nooit,” zegt Luis Bracamontes, oprichter van Unwanted Words, “Daarom gebruiken we het begrip safer space.” Dit platform biedt een podium aan queerkunstenaars, dichters en spoken word-artiesten. Om de maand organiseren zij de Queer Poetry Night in Tender Center Rotterdam, ook een actieve spil in de gemeenschap. Tijdens de open mic-avonden van Unwanted Words kan zowel een meer ervaren artiest als een groentje het podium beklimmen. 

Bracamontes benadrukt dat ieder individu, afhankelijk van diens ervaringen, een andere beleving van veiligheid heeft. “En als organisatie kun je nooit al die perspectieven kennen of belichamen.” Dat vindt ook Queer Rotterdam: een houding van ‘niet-weten’ is als organisatie het beste. “Queer is actief. Je moet vragen stellen, nadenken en er nooit vanuit gaan dat je het recept kent voor het maken van een veilige ruimte voor iedereen”, zegt Laura."

Verademing ten opzichte van gaykroegen
Hoewel de activiteiten dus sterk gericht zijn op veiligheid, is dat zeker niet het enige dat mensen vinden in de queergemeenschap. Voor Bracamontes is deze gemeenschap vooral een verademing ten opzichte van de gaykroegen, waar hij het gevoel heeft aan een bepaalde verwachting van mannelijkheid te moeten voldoen en waar volgens hem een hook-up cultuur heerst. “In de queergemeenschap in Rotterdam is er ruimte om je eigen identiteit te onderzoeken en zijn mensen ervan overtuigd dat genderhokjes een gevangenis zijn voor iedereen.”

Queer zijn gaat voor Bracamontes over meer dan een niet-normatieve gender of seksualiteit, het is vooral politiek. En dat onderschrijven de initiatieven in de gemeenschap ook: queer kan alles omvatten wat zich buiten de witte, heteroseksuele matrix bevindt. Queer is vanuit intersectioneel perspectief dus ook antiracistisch, antikapitalistisch en antivalidistisch. “Queer is een radicale vorm van respect, en van zorg dragen voor mensen met een gemarginaliseerde identiteit”, zegt Merano Kalpoe. Wat de initiatieven laten zien, is dat dit ook op een feestelijke manier kan. Of in de woorden van de organisatoren van KLAUW: joy as an act of resistance. 

“Als community houd je je vaak bezig met het schreeuwen tegen gevestigde instituten, en dat is ook heel belangrijk. Maar je moet ook samen lol kunnen hebben, gek doen, alles loslaten. Dan houd je het met z’n allen beter vol”, stelt Kalpoe. De clubavond van KLAUW wil daarom naast een dansfeest ook een podium zijn voor queerkunstenaars, zoals drag-artiesten, zangers, performancekunstenaars en dj’s die muziek willen draaien vanuit hun eigen culturele achtergrond, zoals arab acid. 

De tijd waarin er vanwege corona even geen bijeenkomsten kunnen plaatsvinden, gebruiken de organisatoren van Queer Rotterdam om de blik inwaarts te keren. “Reflecteren op wat we doen en waarom we dat doen en aandacht besteden aan elkaar, dat is waar we nu vooral mee bezig zijn”, leggen Maartje, Iso en Laura uit. In deze tijden van quarantaine startten ze bijvoorbeeld een give & ask support actie: iedereen uit de gemeenschap kan laten weten of ze hulp willen geven of ontvangen, bijvoorbeeld in de vorm van boodschappen doen of gewoon o

m een babbeltje maken op afstand. Niet alleen de ‘esthetiek’
Hoe de organisatoren de toekomst van de Rotterdamse queerscene voor zich zien, verschilt. KLAUW wil uitgroeien tot een platform voor ondernemende queerkunstenaars en Queer Rotterdam hoopt vooral te zorgen dat mensen binnen de gemeenschap elkaar blijven vinden. Unwanted Words ambieert een netwerk te worden van succesvolle queerartiesten die onder hun vleugels tot bloei komen. Om te beginnen moet er binnenkort een heuse bloemlezing van queerpoëzie uitkomen. 

Wat alle initiatieven hopen, is dat wat zij doen de Rotterdamse clubs aan het denken zal zetten over de veiligheid van het uitgaansleven. Ofwel: het gesprek aangaan met organisatoren uit de queergemeenschap, het invoeren van een deurbeleid en actief blijven reflecteren op de veiligheid van je publiek. Daarom maakt Kalpoe bijvoorbeeld onderdeel uit van de N8W8, een onafhankelijk adviesorgaan dat zich inzet voor een bruisend, sociaal-inclusief en cultureel divers nachtleven in Rotterdam. Van Driel hoopt dat de clubs niet alleen met de ‘esthetiek’ van de queerfeesten aan de slag gaan, zoals in het verleden vaker is gebeurd, maar ook echt met de inhoud. Wellicht een mooie opdracht aan de Rotterdamse clubs als ze later dit jaar weer open mogen.